Ustawa o sygnalistach – wprowadzenie. O co w tym wszystkim chodzi?

Ustawa o ochronie sygnalistów to ważny krok w kierunku zwiększenia transparentności i uczciwości w środowisku pracy. Nowe przepisy wprowadzają mechanizmy ochronne dla osób zgłaszających naruszenia prawa, co ma kluczowe znaczenie dla funkcjonowania podmiotów prawnych w Polsce. W niniejszym artykule przedstawiamy najważniejsze aspekty Ustawy o Sygnalistach oraz jej wpływ na przedsiębiorstwa i pracowników.

14 czerwca 2024 roku Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uchwalił Ustawę o ochronie sygnalistów, realizując tym samym obowiązek implementacji Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/37 z 23 października 2019 r. Celem tej regulacji jest zapewnienie ochrony tzw. sygnalistom – osobom fizycznym, które zgłaszają lub publicznie ujawniają informacje o naruszeniach prawa, uzyskane w kontekście związanym z pracą.

Definicja sygnalisty i kontekst związany z pracą

Ustawodawca definiuje „kontekst związany z pracą” jako przeszłe, obecne lub przyszłe działania związane z wykonywaniem pracy, świadczeniem usług, pełnieniem służby lub funkcji w podmiocie prawnym lub na jego rzecz, w ramach których uzyskano informacje o naruszeniach prawa. Ustawa zawiera szeroki katalog osób, które mogą zostać sygnalistami. Są to m.in.:

• pracownicy,
• pracownicy tymczasowi,
• osoby świadczące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy (np. umowy cywilnoprawne, takie jak umowa zlecenia),
• stażyści,
• wolontariusze,
• praktykanci.

Katalog naruszeń i kontrowersje legislacyjne

W trakcie prac nad ustawą pojawiły się liczne spory i dyskusje dotyczące katalogu naruszeń, za których zgłoszenie sygnalistom przysługiwać będzie ochrona. Zgodnie z dyrektywą UE zakres stosowania obejmuje jedynie naruszenia przepisów prawa unijnego, jednak państwa członkowskie mogą rozszerzyć ten zakres na przepisy krajowe. W Polsce kontrowersje wzbudziła propozycja pominięcia w ustawie naruszeń związanych z prawem pracy. Pomimo publicznego sprzeciwu, wprowadzenie tych naruszeń zostało ostatecznie zablokowane na etapie poprawek Senatu.

W efekcie, katalog naruszeń obejmuje m.in.:

• korupcję,
• zamówienia publiczne,
• usługi, produkty i rynki finansowe,
• przeciwdziałanie praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu,
• ochronę konsumentów.

Ustawodawca pozostawia podmiotom wdrażającym środki ochrony sygnalistów decyzję o ewentualnym rozszerzeniu katalogu na naruszenia dotyczące wewnętrznych regulacji i standardów etycznych.

Obowiązkowa ochrona sygnalistów w podmiotach prawnych

Podmioty prawne zobowiązane do wprowadzenia odpowiednich procedur ochrony sygnalistów to poza niektórymi wyłączeniami te, na rzecz których na dzień 1 stycznia lub 1 lipca pracę zarobkową wykonuje co najmniej 50 osób.

okości pozaodsetkowych kosztów kredytu. Stwierdzenie któregokolwiek z tych przewinień daje konsumentowi prawo do skorzystania z tzw. sankcji darmowego kredytu.

Wejście w życie ustawy i vacatio legis

Ustawa, z wyjątkiem niektórych przepisów, weszła w życie 25 września 2024 r. Pojawiły się jednak kontrowersje związane z interpretacją jednego z resortów, który stwierdził, że skoro w ustawie jako dzień badania liczebności zatrudnienia wskazano 1 stycznia lub 1 lipca, to przepisy zaczną obowiązywać dopiero od 1 stycznia 2025 r. Należy jednak podkreślić, że vacatio legis, czyli okres od ogłoszenia ustawy do jej wejścia w życie, wyniósł 3 miesiące, co oznacza, że ustawa obowiązuje od 25 września 2024 r.

Jak nasza Kancelaria może pomóc?

Pomimo krótkiego okresu obowiązywania ustawy, nasza Kancelaria posiada już bogate doświadczenie w świadczeniu pomocy prawnej w zakresie wdrażania odpowiednich procedur ochronnych dla sygnalistów w podmiotach prawnych. Jeśli chcieliby Państwo dowiedzieć się, jak rzetelnie wprowadzić przepisy ustawy w swoim przedsiębiorstwie lub poznać swoje prawa jako osoba dokonująca zgłoszenia naruszeń, serdecznie zachęcamy do kontaktu z naszym Zespołem.

Zapraszamy do śledzenia naszego bloga, gdzie w kolejnych częściach przybliżymy bardziej szczegółowo poszczególne aspekty Ustawy o Sygnalistach.