Niegospodarność – na czym polega i kiedy skutkuje odpowiedzialnością karną?

Polskie prawo karne na różne sposoby penalizuje niektóre zachowania powiązane z szeroko rozumianym obrotem gospodarczym. Wśród takich regulacji znajdują się chociażby zapisy o tzw. niegospodarności. Na czym ten czyn polega? W jakich sytuacjach skutkuje odpowiedzialnością karną?

Niegospodarność opisuje art. 296 § 1 Kodeksu karnego. Zgodnie z jego treścią – kto, będąc obowiązany na podstawie przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, wyrządza jej znaczną szkodę majątkową, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Kto popełnia przestępstwo niegospodarności?

Powyższy zapis pochodzący bezpośrednio z Kodeksu karnego może wydawać się na kilku płaszczyznach dość enigmatyczny. W pierwszej kolejności warto wskazać, kto de facto dopuszcza się niegospodarności, czyli będąc bardziej precyzyjnym, kto nadużywa udzielonych mu uprawnień lub niedopełnia ciążących na nim obowiązków, doprowadzając do znacznej szkody majątkowej. Definicja opisywanego przestępstwa wskazuje, że popełnia je każdy podmiot, którego zachowania związane z zajmowaniem się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą, polegające przy tym na rozstrzyganiu w tych sprawach, współdziałaniu w nich, rozporządzaniu mieniem czy dokonywaniu czynności prawnych doprowadzają do wyrządzenia znacznej szkody majątkowej – czyli straty.

Zobowiązanie danych osób do wykonywania ww. czynności czy spełnieniu różnego rodzaju wymogów może wynikać z wielu kwestii. Zwykle źródłem takiego zobowiązania są kontrakty i umowy, jakie dana organizacja (np. przedsiębiorstwo) podpisuje z konkretną osobą, mającą w strukturach tego podmiotu pełnić określoną funkcję.

Sprawca niegospodarności może popełnić ten czyn umyślnie, w zamiarze bezpośrednim lub ewentualnym. Co ważne –  aby jego czyn mógł być uznany za przestępstwo, musi być efektem decyzji podjętej samodzielnie i swobodnie.

W niektórych instytucjach czy firmach odpowiedzialność za poszczególne decyzje rozkłada się na kilka osób. W przypadku chociażby spółek o wielu kwestiach decyduje zarząd. W zależności od indywidualnych uwarunkowań funkcjonowania danej jednostki, należy dokonać szczegółowej oceny, czyje decyzje bezpośrednio doprowadziły do powstania strat. Zdarza się, że niegospodarność wynika nie tyle z postawy członków zarządu, co z decyzji dyrektorów, wicedyrektorów czy nawet menadżerów poszczególnych działów.

Niegospodarność a wyrządzenie znacznej szkody majątkowej

Drugą kwestią, jaką należałoby wyjaśnić, jest doprecyzowanie, co oznacza zawarty w art. 296 § 1 Kodeksu karnego fragment dotyczący „wyrządzenia znacznej szkody majątkowej”. Mówiąc wprost – niezbędne jest określenie pułapu strat, od których można mówić o przestępstwie niegospodarności. Ten zwyczajowo określa się powyżej 200 000 złotych. Co ważne – szkoda musi zostać bardzo precyzyjnie wykazana przez stronę oskarżającą.

Należy nadmienić, że kara dla osoby popełniającej przestępstwo niegospodarności, może być wyższa, jeśli sprawca działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, czy też wyrządził szkodę o dużo większych, niż wspomniane 200 000 złotych rozmiarach.

Jednocześnie nie podlega karze ten, kto przed wszczęciem postępowania karnego dobrowolnie naprawił w całości wyrządzoną szkodę, zaś łagodniejszą sankcją karną objęte jest działanie w warunkach nieumyślności bądź jedynie narażenia na wystąpienie szkody.

Na czym polega czyn niegospodarności?

W największym uproszczeniu czyn, który ma zostać podciągnięty pod niegospodarność, polega na przekroczeniu swoich uprawnień lub na niedopełnieniu pewnych obowiązków. Jak zostało wspomniane – w obu tych przypadkach musi dość do wyrządzenia znacznej szkody majątkowej podmiotowi, w którym pełni się określoną funkcję i z jego ramienia uprawnionym jest się do podejmowania pewnych decyzji np. biznesowych czy finansowych.

Jakie konkretne zachowania mogą być uznane za niegospodarność? Np. zawarcie umowy niekorzystnej finansowo dla zarządzanej jednostki (przyjęcie umowy na dostawę towarów lub usług po cenach znacznie przewyższających ceny rynkowe, co skutkuje poważnymi stratami finansowymi), zaniechanie egzekwowania należności, dokonanie inwestycji obarczonej oczywistym ryzykiem finansowym, nieuzasadniona sprzedaż składników majątku, brak kontroli nad wydatkami jednostki, zaniechanie zabezpieczenia interesów przedsiębiorstwa itd. Z przestępstwem niegospodarności nierzadko powiązane są też inne zakazane przez polski prawo czynności, chociażby przyjęcie korzyści majątkowej (tzw. łapówka).

Jesteś przedsiębiorcą i szukasz profesjonalnej pomocy prawnej? Zachęcamy do Kontaktu z naszą Kancelarią. Od lat wspieramy małe i duże firmy, oferując im kompleksową obsługę prawniczą.

Dowiedz się więcej: https://www.sobotajachira.pl/pomoc-przedsiebiorcom/

biuro@sobotajachira.pl

71 737 37 22

Kancelaria frankowa Sobota Jachira