Odprawa pośmiertna – kiedy przysługuje?

W przypadku śmierci osoby zatrudnionej pracodawca zobligowany jest do wypłaty tzw. odprawy pośmiertnej. Co to za świadczenie? Komu przysługuje? Kiedy się ono nie należy?

Odprawa pośmiertna, w największym skrócie, wypłacana jest w momencie, gdy pracownik zmarł w trakcie trwania stosunku pracy lub po jego zakończeniu, przy czym w tym ostatnim przypadku istotne jest, że śmierć zatrudnionego musi nastąpić w okresie pobierania przez niego zasiłku z tytułu niezdolności do pracy w wyniku choroby. Odprawę pośmiertną wypłaca się bez względu na to, gdzie doszło do zgonu pracownika. Wysokość odprawy zależy przede wszystkim od stażu pracy zmarłego.

Sam charakter odprawy pośmiertnej jest dość osobliwy. Wielu uznaje ją za świadczenie typowo socjalne, choć w rzeczywistości takim nie jest. Bliżej mu do świadczenia wynikającego ze stosunku pracy, choć w gruncie rzeczy to również nie należy uznać tego określenia za w pełni precyzyjne. Najlepiej więc odprawę pośmiertną opisać jako środek służący wyrównaniu strat wynikłych z utraty dochodów, jakie dana osoba uzyskiwała za życia, przysługujący najbliższym zmarłego pracownika.

Kiedy przysługuje odprawa pośmiertna?

Obligatoryjną przesłanką do przyznania odprawy pośmiertnej jest oczywiście śmierć pracownika. Jak zostało wspomniane, ta musi nastać w momencie trwania stosunku pracy lub po jego zakończeniu – w okresie pobierania przez zmarłego zasiłku z tytułu niezdolności do pracy w wyniku choroby. Trwanie stosunku pracy należy rozumieć jako okres formalnego związania pracownika i pracodawcy węzłem obligacyjnym. Co ważne – otrzymanie odprawy pośmiertnej nie zależy od podstawy nawiązania stosunku pracy przez pracownika. Jeśli zmarła osoba była w chwili śmierci zatrudniona w kilku miejscach, to jej bliscy mogą żądać wypłacenia należnych pieniędzy od każdego z pracodawców.

Zobacz: Zadośćuczynienie za śmierć w wypadku komunikacyjnym – komu przysługuje?

Komu przysługuje odprawa pośmiertna?

Odprawa pośmiertna przysługuje rodzinie zmarłego pracownika. Kodeks pracy mówi tu konkretnie o małżonku denata oraz o innych członkach rodziny spełniających warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Chodzi zatem konkretnie o:

• dzieci własne, dzieci małżonka oraz dzieci przysposobione – do ukończenia przez nich 16. roku życia, a jeśli kontynuują naukę, to do jej ukończenia (nie dłużej niż do 25. roku życia, ewentualnie bez ograniczeń wiekowych, jeśli są całkowicie niezdolne do pracy);
• dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności, w tym również w ramach tzw. rodziny zastępczej (przy czym istotne jest, że dzieci musiały zostać przyjęte na wychowanie i utrzymanie co najmniej rok przed śmiercią ubezpieczonego. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy śmierć jest następstwem wypadku w pracy, a dzieci nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach);
• przyjęte na wychowanie i utrzymanie wnuki, rodzeństwo;
• rodzice – w tym również ojczymowie, macochy, osoby przysposabiające. W tym przypadku odprawa pośmiertna należy się tylko wtedy, gdy wymienione osoby są niezdolne do pracy lub ukończyły 50 lat albo wychowują co najmniej jedno z dzieci, wnuków, rodzeństwa uprawnionych do renty po zmarłym pracowniku.

Jeśli małżonkowie w chwili śmierci jednego z nich pozostawali w separacji, wówczas żyjący jeszcze współmałżonek nie jest uprawniony do otrzymania świadczenia.

Odprawa pośmiertna należna jest także wtedy, gdy do śmierci doszło na urlopie czy zwolnieniu chorobowym. Świadczenie przysługuje rodzinie zmarłego niezależnie od jego okresu zatrudnienia w danej firmie. Odprawa należy się także wtedy, gdy śmierć nastąpiła w wyniku samobójstwa.

Sprawdź: Zwolnienie dyscyplinarne – wszystko, co należy wiedzieć

Wysokość odprawy pośmiertnej

Wysokość świadczenia zależy od tego, jak długo zatrudniona u jednego pracodawcy była zmarła osoba. I tak można wyróżnić następujące progi:

• krócej niż 10 lat, wysokość odprawy odpowiada jednomiesięcznemu wynagrodzeniu,
• powyżej 10 lat – trzymiesięcznemu wynagrodzeniu,
• powyżej 15 lat – sześciomiesięcznemu wynagrodzeniu.

Co istotne – do okresu zatrudnienia nie wlicza się czasu zatrudnienia u innych pracodawców. Z drugiej strony do powyższego wymiaru zalicza się okres rozwiązania stosunku pracy i pobierania zasiłku z tytułu niezdolności do pracy w wyniku choroby.

Jednocześnie należy pamiętać, że do ustalenia ostatecznego wymiaru okresu zatrudnienia konieczne jest uwzględnienie okresu zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy, jeżeli zmiana pracodawcy nastąpiła na zasadach określonych w art. 23¹ Kodeksu pracy (przejście zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę), a także na mocy odrębnych przepisów.

Odprawę pośmiertną oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy.

Jak dzieli się odprawę pośmiertną?

Odprawa pośmiertna dzielona jest w równych częściach pomiędzy wszystkich uprawnionych do otrzymania tego rodzaju świadczenia członków rodziny. Jeśli po zmarłym pozostał tylko jeden taki członek rodziny, wówczas przysługuje mu odprawa w wysokości połowy danej kwoty.

Odprawa pośmiertna nie przysługuje, gdy pracodawca ubezpieczył pracownika na życie, a małżonkowi i innym członkom rodziny spełniającym warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej po zmarłym przysługuje z tego tytułu od zakładu ubezpieczeń odszkodowanie w wysokości co najmniej równej tej odprawie. Jeśli odszkodowanie jest niższe od odprawy, pracodawca musi wypłacić rodzinie różnicę, jaka zachodzi między tymi świadczeniami.

Warto wiedzieć, że prawo do odprawy pośmiertnej nie wchodzi w skład spadku. Oznacza to zatem, że jeśli nie ma osób uprawnionych do otrzymania tego rodzaju świadczenia, pracodawca nie ma obowiązku go wypłacić.

Potrzebują Państwo pomocy z zakresu prawa pracy? Zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią: https://www.sobotajachira.pl/prawo-pracy/.