Oferta handlowa przygotowana z użyciem AI jako przedmiot ochrony na gruncie prawa autorskiego

Przygotowując ofertę dla potencjalnych klientów (na przykład w formie prezentacji PowerPoint czy pliku PDF), oferenci często nie zdają sobie sprawy, że może ona stanowić przedmiot własności intelektualnej, chronionej na gruncie prawa autorskiego. Z uwagi na coraz większą popularność i dostępność narzędzi generatywnej sztucznej inteligencji, materiały handlowe nierzadko tworzone są z ich pomocą, np. po to by wygenerować szatę graficzną (Canva, Midjourney, DALL·E, Stable Diffusion) czy zredagować tekst (chatGPT, Writesonic). Samo wykorzystanie AI do opracowania oferty nie zawsze pozbawia jej ochrony prawnoautorskiej, zwłaszcza jeśli w jej stworzenie włożono wiele wysiłku i kreatywności. Niestety zdarza się, że raz wykorzystana prezentacja staje się później wzorem dla innych podmiotów, które na jej bazie przygotowują własne oferty – bez zgody twórcy oryginału. Ważna jest zatem świadomość swoich praw oraz zasad, które chronią ofertę handlową – nawet taką, która została przygotowana przy użyciu sztucznej inteligencji.

Oferta handlowa jako utwór chroniony prawem autorskim

Polskie prawo autorskie chroni utwory, które zgodnie z art. 1 ustawy – Prawo autorskie i prawa pokrewne, definiowane są jako każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Najistotniejszą przesłanką jest indywidualność i oryginalność, zatem aby zakwalifikować ofertę handlową jako dzieło, musi ona być rezultatem twórczości autora i cechować się nowością, która odróżni je od innych, standardowych wzorów. Same pomysły nie podlegają więc ochronie – ta obejmować może natomiast konkretną realizację idei. W praktyce ochrona dotyczy więc:

1. treści oferty – autorskie teksty (opisy usług/produktów, hasła, slogany);
2. szaty graficznej (oryginalna kompozycja slajdów, układ wizualny, autorskie ilustracje, zdjęcia, wykresy);
3. materiałów audio i wideo: autorskie filmy, animacje, podkłady muzyczne.
4. struktura i kompozycja – unikalny efekt końcowy w postaci struktury prezentacji, sposobu łączenia obrazu i tekstu.

Jak wspomniano, w obecnym stanie prawnym ochroną prawnoautorską objęty jest utwór jako przejaw działalności twórczej człowieka. Generatywna sztuczna inteligencja, choć (jak sama nazwa wskazuje) generuje tekst, obraz a nawet dźwięk, nie jest uznawana za autora. Fakt, że część treści powstała przy wsparciu AI, nie wyklucza ochrony, jeśli tylko to człowiek nadaje ostatecznej wersji utworu jego indywidualne cechy – decyduje o wyborze i modyfikacji wygenerowanych elementów, łączy je w unikalny układ, poprawia i modyfikuje tekst, rozwijając jego istotne fragmenty.Według dominującego obecnie poglądu, bez twórczej, istotnej ingerencji człowieka w efekt pracy programu, nie nabędzie on praw autorskich do wygenerowanej treści.

Kluczową rolę odgrywa więc wkład użytkownika programu w proces generowania elementów oferty i jej końcowy kształt. Im bardziej nieszablonowe i rozbudowane były prompty (polecenia tekstowe kierowane do programu), tym więcej przemawiać będzie za uznaniem autorstwa użytkownika. GenAI jest wówczas tylko narzędziem, a nie autorem.

Jeśli zatem oferta handlowa powstała przy udziale sztucznej inteligencji, do objęcia jej ochroną prawnoautorską konieczne będzie wykazanie w razie sporu, że nie jest ona tylko efektem pracy algorytmu.

Wygenerowana treść może nie mieć charakteru utworu, nadal jednak należy rozstrzygnąć, kto ma prawo z niej korzystać – użytkownik, dostawca programu czy też rezultat trafia do domeny publicznej. Ważne jest również ustalenie, czy podawane w prompcie informacje mogą być użyte przez dostawcę przy dalszym szkoleniu systemu. Zagadnienia te rozstrzyga regulamin, polityka lub licencja dostawcy narzędzia, z którymi należy się zapoznać przed rozpoczęciem korzystania, zwłaszcza że często ulegają one zmianie.  Na ten moment, większość najpopularniejszych programów zezwala na komercyjne wykorzystanie, pod warunkiem przestrzegania wytycznych dla użytkowników (każdorazowo do sprawdzenia na stronie dostawcy).

Roszczenia przysługujące autorowi

Jeśli oferta (także ta, powstała przy pomocy GenAI) posiada cechy utworu, będzie ona objęta ochroną przed bezprawnym wykorzystaniem jej przez innych, w tym kontrahenta który ją otrzymał. Katalog roszczeń zwiera art. 79 ustawy – Prawo autorskie i prawa pokrewne.

Uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa:

1. zaniechania naruszania,
2. usunięcia skutków naruszenia,
3. naprawienia wyrządzonej szkody:
   • na zasadach ogólnych albo
   • poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione – trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu,
4. wydania uzyskanych korzyści.

Niezależnie od wymienionych roszczeń, uprawniony może się domagać jednokrotnego albo wielokrotnego ogłoszenia w prasie oświadczenia lub podania do publicznej wiadomości treści orzeczenia sądu rozstrzygającego sprawę. Konieczność zamieszczenia takiego komunikatu może mieć szczególnie negatywne konsekwencje dla wizerunku podmiotu, który wykorzystał utwór bez zgody twórcy, zwłaszcza w obrocie profesjonalnym.

Tajemnica przedsiębiorstwa i informacje poufne

Oferta handlowa bardzo często zawiera także dane o istotnym znaczeniu gospodarczym dla oferenta. Może się więc zdarzyć, że zamieszczone w niej treści objęte są tajemnicą przedsiębiorstwa i chronione również na gruncie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Zgodnie z art. 11 ust. 4 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, wykorzystanie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa stanowi czyn nieuczciwej konkurencji w szczególności, gdy następuje bez zgody uprawnionego do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi i narusza obowiązek ograniczenia ich wykorzystywania. Warto zatem wyraźnie oznaczać już w treści prezentacji, które informacje mają charakter poufny.

Podsumowanie

Przygotowując ofertę handlową należy świadomie podchodzić zarówno do zamieszczanej w nich treści, jak i doboru narzędzi, wykorzystywanych do jej stworzenia. Prezentacja handlowa może sama w sobie stanowić przedmiot ochrony na gruncie prawa autorskiego, a jej bezprawne powielanie może spotkać się z odpowiednią reakcją twórcy – nawet jeśli oferent posłużył się GenAI. Popularność AI i nowych technologii w codziennych zastosowaniach biznesowych stale rośnie i można się spodziewać, że ten trend się utrzyma. Warto więc poznać zasady ich legalnego i bezpiecznego użytkowania.

Autorem artykułu jest kierownik działu nowych technologii i AI w naszej kancelarii – adw. Przemysław Sobiesiak.