Przysposobienie dziecka – co należy wiedzieć? Kiedy jest możliwe? 

Przysposobienie to inna nazwa adopcji, czyli uznania osoby małoletniej, niebędącej dla przysposabiającego rodzonym potomkiem, za własne dziecko. Taka sytuacja wytwarza specyficzny stosunek rodzinno-prawny, łudząco podobny do pokrewieństwa, który rodzi konkretne obowiązki oraz przywileje. Jakie? Co należy wiedzieć o przysposobieniu? Jakie warunki należy spełnić, by można było uznać dziecko za swoje? Odpowiedzi na te i inne pytania odpowiadamy poniżej.

Aktualnie przysposobienie definiuje w polskim prawie kodeks rodzinny i opiekuńczy, a konkretnie art. 114-127. Pomocnicze zapisy dotyczące procesu adopcji znajdują się dodatkowo w ustawie z 9 czerwca 2011 o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz.U. z 2024 r. poz. 177).

Obowiązujące w Polsce prawo wyróżnia trzy typy przysposobienia:

• pełne rozwiązywalne,
• pełne nierozwiązywalne (określane też jako całkowite),
• niepełne.

Każdy z tych rodzajów zostanie dokładnie opisany w dalszej części tekstu.

Czym jest przysposobienie pełne rozwiązywalne?

Przysposobienie pełne jest trwałym wejściem dziecka do nowej rodziny, co oznacza, że staje się jej pełnoprawnym członkiem. Czynność ta wyklucza przy tym wszystkie dotychczasowe więzi oraz kontakty z biologicznymi rodzicami małoletniego (tracą oni władzę rodzicielską), a także z jego biologicznymi krewnymi.

W praktyce oznacza to, że przysposobione dziecko zyskuje nie tylko nowych rodziców, ale też np. rodzeństwo, dziadków, wujostwo, kuzynów itd. Otrzymuje także nowe nazwisko, a w akcie urodzenia małoletniego dodana zostaje odpowiednia adnotacja z nazwiskami nowej mamy oraz nowego taty. Co jednak istotne – przysposobienie pełne rozwiązywalne, jak wskazuje jego nazwa, może zostać anulowane, co skutkuje ustaniem stosunku pokrewieństwa oraz władzy rodzicielskiej przysposabiającego. O rozwiązaniu przysposobienia decyduje sąd na wniosek którejś ze stron. Powództwo o anulowanie adopcji mają również prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich i Rzecznik Praw Dziecka.

Sprawdź: Opieka naprzemienna – kiedy może być zastosowana? Co warto wiedzieć?

Co to jest przysposobienie pełne nierozwiązywalne?

Przysposobienie pełne nierozwiązywalne jest w zasadzie tym samym, co opisana powyżej adopcja pełna rozwiązywalna, z tą jedną różnicą, że w przypadku przysposobienia całkowitego sąd nie może orzec o  anulowaniu tego stosunku. Oznacza więc to, że przysposobione dziecko nie może wrócić do swoich biologicznych rodziców, a ci bezpowrotnie tracą władzę rodzicielską wobec tego konkretnego potomka.

Przysposobienie całkowite może zostać orzeczone w następujących przypadkach:

• pozbawienie biologicznych rodziców władzy rodzicielskiej,
• wyrażenie przez rodziców biologicznych zgody na całkowite przysposobienie,
• rodzice biologiczni są nieznani,
• porozumienie z rodzicami  w sprawie przysposobienia jest z różnych względów niemożliwe.

Przysposobienie  niepełne – definicja

Adopcja niepełna powoduje powstanie jedynie stosunku między przysposabiającymi a dzieckiem, natomiast nie powstają więzi między ich krewnymi. Pozostają natomiast więzi z naturalną rodziną. Przysposobienie niepełne może zostać zmienione na pełne lub całkowite na wniosek przysposabiającego, oczywiście po uprzednim rozpatrzeniu go przez sąd.

Zobacz także: Rodzicielski plan wychowawczy – czym jest? Jak go sporządzić?

Kto może przysposobić dziecko?

Dziecko może przysposobić jedynie osoba, która posiada pełną zdolność do czynności prawnych. Ponadto musi posiadać kwalifikacje utwierdzające w przekonaniu, że należycie wypełni obowiązki wobec adoptowanego małoletniego. Tu niezbędne jest otrzymanie pozytywnej opinii wydawanej przez Ośrodek Adopcyjny, a także świadectwo ukończenia szkolenia organizowanego przez ten organ.

Nie bez znaczenia jest też różnica wieku, jaka powinna istnieć między dzieckiem a osobą przysposabiającą. Zwykle określa się ją jako „odpowiednią”, co w praktyce oznacza taką, jaka naturalnie istniałaby między dorosłym, a jego potencjalnym naturalnym potomkiem.

Czy małoletni musi wyrazić zgodę na przysposobienie?

Adoptować można jedynie osobę małoletnią, czyli osobę, która nie ukończyła jeszcze 18. roku życia i nie wstąpiła w związek małżeński. Jeżeli jednak dziecko ukończyło 13 lat, do przysposobienia niezbędna jest jego zgoda. Wyjątek stanowią takie sytuacje, gdy małoletni nie jest zdolny do wystosowanie takiej akceptacji lub jeżeli z oceny stosunku między przysposabiającym a przysposabianym wynika, że uważa się on za dziecko przysposabiającego, a żądanie zgody lub wysłuchanie byłoby sprzeczne z dobrem dziecka.

Warto dodać, że jeżeli rodzice biologiczni przysposabianego dziecka nie zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej, to także ich zgoda jest niezbędna do utworzenia opisywanego stosunku rodzinno-prawnego. Co ważne – zgoda rodziców na przysposobienie dziecka nie może być wyrażona wcześniej niż po upływie sześciu tygodni od urodzenia się dziecka (art. 119² K.r.o.).

Aprobata rodziców biologicznych jest teoretycznie potrzebna także wtedy, gdy ich władza rodzicielska została ograniczona. Jednak ze względu na szczególne okoliczności sąd opiekuńczy może orzec o adopcji bez zgody rodziców.

Przysposobienie dziecka – nazwisko i dziedziczenie

Przysposobiony otrzymuje nazwisko po przysposabiającym. Jeżeli na adopcję zdecydowało się małżeństwo, wówczas przyjęte do rodziny dziecko otrzymuje takie nazwisko, jakie otrzymałby biologiczny potomek pary po narodzinach.

Istnieje możliwość nadania nazwiska dwuczłonowego dziecku, tzn. składającego się z dotychczasowego i nowego nazwiska. Tu jednak niezbędne jest wyrażenie zgody na taką kombinację zarówno przez przysposobionego, jak i przysposabiającego. O takim nazwisku orzeka sąd opiekuńczy w orzeczeniu o przysposobieniu. Jeśli małoletni miał już dwuczłonowe nazwisko, wówczas sąd decyduje, który z członów wejdzie w skład nowej tożsamości dziecka. Jeśli zachodzi taka potrzeba, można zmienić imię małoletniego. Po ukończeniu przez niego 13. roku życia, niezbędna jest do tego zgoda głównego zainteresowanego.

Należy też wspomnieć o kwestii dziedziczenia osoby przysposobionej. Jeśli doszło do adopcji pełnej, wówczas małoletni dziedziczy w taki sam sposób, jak biologiczne dziecko przysposabiającego. I dalej – po przysposobionej osobie będzie dziedziczyć jego nowa, adopcyjna rodzina.

Sprawa komplikuje się jednak w przypadku adopcji niepełnej. Zgodnie z art. 937 Kodeksu cywilnego:

• przysposobiony dziedziczy po przysposabiającym na równi z jego dziećmi, a potomkowie przysposobionego dziedziczą po przysposabiającym na tych samych zasadach co dalsi zstępni spadkodawcy;
• przysposobiony i jego potomkowie nie dziedziczą po krewnych przysposabiającego, a krewni przysposabiającego nie dziedziczą po przysposobionym i jego potomkach;
• rodzice przysposobionego nie dziedziczą po przysposobionym, a zamiast nich dziedziczy po przysposobionym przysposabiający;
• poza tym przysposobienie nie narusza powołania do dziedziczenia wynikającego z pokrewieństwa, więc poza tymi przypadkami, możliwe jest dziedziczenie po krewnych biologicznej rodziny.

Przysposobienie – profesjonalna pomoc prawna

Sprawy o przysposobienie dziecka są z reguły trudne i bardzo delikatne. W wielu przypadkach o końcowym rozstrzygnięciu decydują różne detale i niuanse. Dlatego bez względu na to, jakie jest nasze położenie w tego rodzaju precedensie, nieocenione jest kompleksowe wsparcie prawne. Taką pomoc oferuje nasza Kancelaria Sobota Jachira. Jeśli mają Państwo jakiekolwiek wątpliwości związane z procesem przysposobienia, zapraszamy do kontaktu.

biuro@sobotajachira.pl

71 737 37 22

Kancelaria Sobota Jachira – Radca prawny Wrocław