Wpływ ESG na działalność przedsiębiorstw: od trendu do konieczności

Coraz więcej firm dostrzega, że zrównoważony rozwój to nie tylko moda, ale także konieczność. ESG, czyli kryteria środowiskowe, społeczne i ładu korporacyjnego, rewolucjonizują sposób prowadzenia biznesu. Inwestycje w zrównoważony rozwój to nie tylko koszt, ale również szansa na zwiększenie zysków, poprawę reputacji i budowanie lojalności klientów.

ESG (Environmental, Social, Governance) to akronim określający kryteria, które coraz częściej są brane pod uwagę przy ocenie działalności przedsiębiorstw. Odnoszą się one do trzech kluczowych obszarów:

• Środowisko (Environmental): dotyczy oddziaływania działalności na środowisko naturalne, np. emisja gazów cieplarnianych, zużycie wody, zarządzanie odpadami.
• Społeczny (Social): obejmuje relacje z pracownikami, klientami, społecznościami lokalnymi, a także kwestie takie jak różnorodność i włączenie.
• Ład korporacyjny (Governance): dotyczy struktury zarządzania przedsiębiorstwem, przejrzystości, odpowiedzialności zarządu oraz przeciwdziałania korupcji.

ESG to nie tylko trend, ale coraz częściej także wymóg prawny. Zmieniające się regulacje na poziomie krajowym i międzynarodowym sprawiają, że przedsiębiorstwa muszą dostosować swoje działania do nowych standardów.

Znaczenie aspektów prawnych w ESG – odpowiedzialność biznesu

Kwestie prawne są nierozerwalnie związane z ESG, tworząc solidne fundamenty dla zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw. Zmieniające się regulacje na poziomie krajowym, unijnym i międzynarodowym wprowadzają nowe obowiązki dla firm, które chcą działać w sposób odpowiedzialny.

Przepisy dotyczące ochrony środowiska, takie jak np. ograniczenia wszelkiego rodzaju emisji (gazów, hałasu) czy zarządzanie odpadami, wymuszają na przedsiębiorstwach wprowadzanie innowacyjnych rozwiązań i zmianę procesów produkcyjnych. Równocześnie, przepisy dotyczące praw człowieka zobowiązują firmy do zapewnienia, że ich działalność nie narusza podstawowych praw, zarówno w bezpośrednim otoczeniu, jak i w całym łańcuchu dostaw.

Ład korporacyjny, czyli sposób zarządzania przedsiębiorstwem, również podlega coraz większej regulacji. Przepisy dotyczące transparentności, przeciwdziałania korupcji czy odpowiedzialności zarządu mają na celu zwiększenie zaufania do biznesu i zapewnienie uczciwej konkurencji.

Podstawy prawne ESG dla biznesu – obowiązek raportowania

Jednym z najważniejszych instrumentów prawnych dotyczących ESG jest Dyrektywa CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive), która wprowadza bardziej szczegółowe i ujednolicone wymogi dotyczące raportowania informacji niefinansowych. Firmy będą musiały ujawniać znacznie więcej danych na temat swojego wpływu na środowisko i społeczeństwo.

Przepisy dyrektywy przewidują trzystopniowy harmonogram zastosowania nowych obowiązków przez jednostki.

1. W pierwszej kolejności informacje przedstawią po raz pierwszy (za rok obrotowy 2024) największe podmioty, które już obecnie raportują tzw. informacje niefinansowe na podstawie ustawy o rachunkowości. Są to duże jednostki zainteresowania publicznego (JZP), których liczba pracowników przekracza 500 osób.
2. Rok później pierwsze raporty przedstawią pozostałe duże jednostki.
3. Od 2026 r. raport ESG będą musiały przygotowywać małe i średnie przedsiębiorstwa, które spełnią 2 z 3 kryteriów: zatrudnienie ponad 10 pracowników, suma bilansowa powyżej 350 tys. EUR i/lub roczne przychody powyżej 700 tys. EUR.

W praktyce oznacza to, że w Polsce od 2026 r. obowiązek raportowania ESG, zgodnie z art. 2 pkt 9 ustawy z dnia 11 maja 2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (Dz. U. poz. 1089 z późn. zm.) dot. JZP, obejmie przedsiębiorstwa:

• notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych,
• banki krajowe, oddziały instytucji kredytowych i oddziały banków zagranicznych,
• zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji oraz ich oddziały,
• instytucje pieniądza elektronicznego i krajowe instytucje płatnicze spełniające kryteria dużej jednostki,
• otwarte fundusze emerytalne, dobrowolne fundusze emerytalne oraz powszechne towarzystwa emerytalne,
• fundusze inwestycyjne otwarte i specjalistyczne oraz publiczne fundusze inwestycyjne zamknięte,
• duże towarzystwa (posiadające aktywa o wartości nie mniejszej niż 10 mln zł i zarządzające funduszami 30 tys rejestrów otwartych),
• podmioty prowadzące działalność maklerską (posiadające aktywa o wartości nie mniejszej niż 10 mln zł i posiadające 10 tys klientów),
• duże spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe.

Co istotne, oprócz przepisów unijnych, przedsiębiorstwa przygotowujące raporty ESG muszą również brać pod uwagę międzynarodowe porozumienia, takie jak Porozumienie paryskie (Paris Agreement) dotyczące zmian klimatu czy chociażby Powszechna deklaracja praw człowieka (Universal Declaration of Human Rights). Każde państwo ma również swoje własne przepisy dotyczące ochrony środowiska, praw pracowniczych czy przeciwdziałania dyskryminacji.

Praktyczny aspekt ESG dla biznesu – wyzwania

Jakie wyzwania niesie ze sobą ta nowa prawna rzeczywistość? Przede wszystkim, przedsiębiorstwa muszą zmierzyć się ze złożonością i dynamiką regulacji ESG. Różnorodność przepisów na różnych poziomach utrudnia orientację i wymaga ciągłego monitorowania zmian. Ponadto, dostosowanie działalności do nowych wymogów wiąże się z kosztami inwestycyjnymi i operacyjnymi. Naruszenie przepisów ESG może prowadzić do poważnych konsekwencji prawnych, takich jak kary finansowe czy chociażby utrata reputacji.

Jednakże, przestrzeganie przepisów ESG niesie ze sobą również wiele wymiernych korzyści, tj.:

• stymuluje rozwój innowacyjnych rozwiązań,
• pozwala uniknąć prawnej odpowiedzialności,
• poprawia reputację firmy,
• buduje zaufanie wśród klientów i inwestorów,

Podsumowanie

ESG to nie tylko modny trend, ale także powoli konieczność dla przedsiębiorstw, które chcą odnieść sukces w XXI wieku. Wdrażanie zasad ESG wymaga kompleksowego podejścia i zaangażowania całej organizacji. Jednakże, korzyści płynące z tego procesu są nieocenione, zarówno dla samych firm, jak i dla całego społeczeństwa. Wiele firm, choć formalnie nie mają takiego obowiązku, to coraz częściej biorą pod uwagę zrównoważony rozwój i na własną rękę przygotowują raporty, których tematyką jest właśnie zaangażowanie społeczne czy wpływ na środowisko. Powyższe zaś potwierdza, że ESG to nie tylko moda czy krótkotrwały trend, a konieczność.

Autorem tekstu jest Szymon Łabędzki, radca prawny w Kancelarii Prawnej Sobota Jachira. Absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Opolskiego na kierunku Prawo oraz absolwent Uniwersytetu Ekonomicznego na kierunku Zarządzanie i Centrum Praw Własności Intelektualnej im. H. Grocjusza w Warszawie na kierunku Własność Intelektualna. Specjalizuje się w obsłudze prawnej przedsiębiorców, a także własności intelektualnej oraz prawie nowych technologii.